ณ ปัจจุบันที่ความสำเร็จ Soft Power ของเกาหลีใต้ได้รับการกล่าวถึงและหลายประเทศเล็งใช้เป็นต้นแบบเพื่อคว้าความสำเร็จแบบเดียวกันบ้าง ประเทศเพื่อนบ้านอย่างญี่ปุ่นดูจะไม่ค่อยแปลกใจปรากฏการณ์ดังกล่าวนัก
เพราะญี่ปุ่นทำเรื่องลักษณะเดียวกันนี้สำเร็จมาแล้วในอีกชื่อหนึ่ง โดยยุค 80 หลัง Oshin (โอชิน) ซีรีส์เล่าเรื่องเส้นทางชีวิตของโอชิน ตั้งแต่วัยเด็กแสนยากลำบากสู่การเลี้ยงดูให้ประสบความสำเร็จจนเป็นนักธุรกิจใหญ่
โอชิน
จากนั้นรัฐบาลญี่ปุ่นก็ผลักดันแผนส่งเสริมสื่อบันเทิงต่าง ๆ เพื่อส่งเสริมภาพลักษณ์ประเทศและส่งออกวัฒนธรรม ในชื่อ Cool Japan ซึ่งทำให้ซีรีส์เรื่องนี้ประสบความสำเร็จอย่างมากจนเป็นที่จดจำของคนทั่วโลกยุค 80
โครงการดังกล่าวยังทำให้แวดวงการ์ตูนญี่ปุ่นทั้งในรูปแบบของหนังสือที่เรียกว่ามังงะและภาพเคลื่อนไหวหรืออนิเมะ พัฒนาขึ้นอย่างมากอีกด้วย
จนเป็นสินค้าส่งออกที่สร้างทั้งชื่อเสียงและรายได้เข้าประเทศมหาศาลตลอดมานับจากนั้น แม้ในช่วงที่เศรษฐกิจขาลง หรือทศวรรษที่สูญหายทั้ง 3 ครั้ง ในยุค 90 2000 และ 2010
กระทั่งปัจจุบัน การ์ตูนญี่ปุ่นก็ยังเป็นหนึ่งในเสาหลัก Cool Japan และยังโดดเด่นในอุตสาหกรรมบันเทิงโลกที่สื่อสตรีมมิ่งเป็นแพลตฟอร์มสำคัญในการรับชมของคนทั่วโลก ยืนยันได้จาก อนิเมะ ญี่ปุ่นในทุกแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งนั่นเอง
รวมไปถึงความสำเร็จของ Slamdunk ในเกาหลีใต้ และเป็นตัวช่วยดึงดูดนักท่องเที่ยวของการ์ตูนญี่ปุ่น
ทว่าวงการการ์ตูนญี่ปุ่นกำลังเจอความท้าทายใหม่ โดยราว 3 ปีที่ผ่านมา มีการนำปัญญาประดิษฐ์ (AI) ต่าง ๆ มาใช้วาดการ์ตูนกันมากขึ้น เริ่มจากกุมภาพันธ์ 2020 Paidon มังงะที่บางส่วนวาดด้วยแขนกล และยังนำ AI มาช่วยแต่งได้ออกวางตลาด
ความน่าสนใจของ Paidon ไม่ใช่แค่นำเทคโนโลยีมาใช้ก่อนที่บรรดา AI ในวงการคอนเทนต์จะใช้กันอย่างกว้างขวางในเวลาต่อมาเท่านั้น แต่นี่คือมังงะแนวนิยายวิทยาศาสตร์ ที่มีงานของ โอซามุ เท็ตซึกะ ปรมาจารย์วงการการ์ตูนญี่ปุ่น เป็นต้นแบบ
โอซามุ เท็ตซึกะ
ณ เวลาดังกล่าว มาโกโตะ เท็ตซึกะ ลูกชายของ โอซามุ เท็ตซึกะ หัวเรือใหญ่ของโปรเจกต์ กล่าวว่า “มอง AI เป็นผู้ช่วย และเชื่อว่าหากพ่อยังมีชีวิตอยู่ก็คงลองนำเทคโนโลยีนี้มาใช้เช่นกัน เพราะเขาคือนักวาดการ์ตูนคนแรกของประเทศที่จ้างผู้ช่วยให้วาดฉากต่างๆ ให้”
จากนั้น AI ในวงการการ์ตูนญี่ปุ่น ก็ถูกกล่าวถึงมากขึ้นจนกลายเป็นดราม่า โดย สิงหาคม 2022 Radius5 บริษัท AI ญี่ปุ่น ได้เปิดตัว Mimic – AI ที่ช่วยสร้างอนิเมะ ซึ่งมีทั้งผู้สนับสนุนและต่อต้าน
พอเข้าปี 2023 AI ในวงการบันเทิงก็กลายเป็นประเด็นดังไปทั่วโลก หลังถูกนำไปใช้สร้างเสียงนักร้อง แต่งเนื้อเพลง และวาดภาพ
เคน อกามัตสึ
ช่วงกุมภาพันธ์ปีนี้ เคน อกามัตสึ นักวาดการ์ตูนที่ผันตัวไปเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ได้เรียกร้องให้รัฐบาลญี่ปุ่นออกกฎระเบียบ ข้อบังคับ และกฎหมายให้ชัดเจนเพื่อปกป้องนักวาดการ์ตูน รวมไปถึงทีมงานที่เกี่ยวข้องจาก AI
เดือนต่อมา Cyberpunk : Peach John มังงะเล่มแรกที่วาดโดย AI ทั้งหมดก็ออกวางตลาด โดยแม้กลายเป็นข่าวดังไปทั่วโลก ท่ามกลางความคึกคักในวงการ AI แต่เจ้าของผลงานก็ยังต้องใช้นามแฝง แสดงให้เห็นว่าวงการ์ตูนญี่ปุ่นยังไม่ไว้ใจ AI
Sam Altman
เมษายนปีเดียวกัน Sam Altman ซีอีโอ OpenAI บริษัท AI ที่จุดกระแสการใช้ AI ไปทั่วโลก ได้มาเยือนญี่ปุ่น ชื่นชมว่าเป็นประเทศที่จะสำคัญต่อวงการ AI อย่างมาก และเปรยว่า อาจจะมาตั้งสำนักงานในญี่ปุ่น
พอพฤษภาคมก็มีผลการสำรวจออกมาว่า คนในวงการการ์ตูนญี่ปุ่นส่วนใหญ่จับตาดูพัฒนาการและการนำ AI มาใช้อย่างใกล้ชิด โดย 93% ของกลุ่มตัวอย่างเห็นว่าหากถูกนำมาใช้กว้างขวางกว่านี้จะเป็นต้นตอของปัญหาละเมิดลิขสิทธิ์ และ 58% กลัวว่า AI จะทำให้นักวาดการ์ตูนตกงาน
ล่าสุด 22 พฤศจิกายน Blackjack มังงะเรื่องดังของ โอซามุ เท็ตซึกะ เล่าเรื่องหมอเถื่อนอัจฉริยะภาคใหม่ที่ใช้ AI ช่วยวาดและให้โปรแกรมเรียนรู้จากต้นแบบของงาน โอซามุ เท็ตซึกะ ก็ออกวางตลาด
แม้ลูกชายของเขาที่เป็นหัวเรือใหญ่ของโปรเจกต์ยืนยันว่า นักวาดการ์ตูนยังต้องมาปรับแต่งอีกก่อนปิดงาน และระบบยังต้องพัฒนาอีกมาก แต่ก็ยิ่งตอกย้ำว่า AI กำลังทำให้เสาหลักของ Cool Japan สะเทือน
นักวิชาการญี่ปุ่นวิเคราะห์ว่า การเข้ามาของ AI ในวงการการ์ตูนญี่ปุ่นจะถูกจับตามองจากทั่วโลก เพราะนี่คือประเทศที่การ์ตูนมีความสำคัญ ขณะเดียวกันหุ่นยนต์และ AI อย่าง โดราเอมอน กับเจ้าหนูอะตอม ก็เป็นตัวละครหลักในการ์ตูนญี่ปุ่นมานานแล้ว
ดังนั้น จึงเชื่อว่าสังคมและรัฐบาลญี่ปุ่นต้องหามาตรการรับมือกับ AI ต่อวงการการ์ตูนอย่างรอบคอบ เพื่อให้เสาหลัก Cool Japan พัฒนาต่อไปได้ ไม่ตกยุค แต่ขณะเดียวกันก็ดูแลคนในอุตสาหกรรมการ์ตูนด้วย และน่าจะเป็นต้นแบบให้ประเทศอื่น ๆ ในเรื่องการรับมือกับ AI ด้วย ♦/japantoday, cnbc, restoftheworld, cnn, kyodo
–