เวลากาแฟ/วิรัตน์ แสงทองคำ
เรื่องเล่าบางเรื่องที่ผ่านมา มีบ้างยังค้างคาใจ ใคร่จะขยายจินตนาการให้กว้างขึ้น
จุดประกายจากเรื่องเพิ่งเล่าปะติดปะต่อไว้ ทั้งมุมมองกว้าง ย้อนสู่ยุค Espresso เมื่อต้นศตวรรษที่ 20 ว่าด้วยความเคลื่อนไหววัฒนธรรมกาแฟคลื่นลูกแรก โดยแรงสั่นสะเทือนจากประดิษฐกรรม เครื่องทำกาแฟเข้มข้นแบบรวดเร็ว เรียกว่า Espresso machine (ใช้ไฟฟ้า) แบบฉบับอิตาลี ตามมาด้วยคาเฟ่ซึ่งผุดขึ้นในเมืองใหญ่ ๆ ในกระแสซึ่งคู่ขนานนั้น มี Moka pot อยู่ด้วย
แบรนด์บุกเบิกคือ Bialetti ออกแบบและผลิตในอิตาลีครั้งแรก (1934)-หม้อต้มกาแฟขนาดเล็ก เรียบง่าย แพร่หลายอย่างรวดเร็วตามครัวเรือนจนทุกวันนี้ มีบางเรื่องเล่าแต้มสีสันจากปากอดีตผู้นำธุรกิจไทยคนหนึ่งซึ่งเคยใช้ชีวิตวัยเด็กช่วงยากลำบากในประเทศผู้แพ้สงครามโลก “…ราว ๆ ปี 2500 หรือต้นคริสต์ทศวรรษ 1960 ในช่วงวัยรุ่น ช่วงท้าย ๆ การศึกษาระดับมัธยม ณ กรุงโรม ประเทศอิตาลี ภาพกิจวัตรชีวิตประจำวันดำเนินไป มื้อเช้าแบบฉบับยุโรป มีขนมปังและนมสด ผลผลิตวันต่อวันอยู่ด้วย ต่อด้วยเวลากาแฟแบบฉบับเฉพาะอิตาลี กับ Moka pot…” (จาก “จากตำนานชีวิต สู่รสนิยมยุคสมัย”)
เรื่องราวเข้ากับยุคสมัยและยกระดับ จากคลิปใน YouTube เพิ่งได้ชมโดยบังเอิญ (ช่อง The Modern House– https://youtu.be/Ggd3fFeTIro ) เรื่องราวของนักออกแบบชาวอิตาเลียนผู้ใช้ชีวิตสมัยใหม่ มีไลฟ์สไตล์ในลอนดอน นำเสนอของใช้ของตกแต่งบ้านซึ่งให้แรงบันดาลใจ หนึ่งในนั้นคือ Moka pot ชิ้นส่วนชีวิตเริ่มต้นในแต่ละวัน ที่ปะทะปะทุอยู่ที่ใช้มาหลายปีจนมือจับชำรุด เขาตัดสินใจอยู่พักหนึ่ง จึงตัดสินใจลงมือซ่อมเอง กลายเป็นสิ่งซึ่งพอใจ และมีความเป็นเจ้าของมากขึ้น (ภาพ 1)
1
ฉากสำคัญข้างต้นจับใจมายังปัจเจกอีกคน ผู้เคยใช้ Mako Pot หรือที่เรียก Express ของ Bialetti อยู่พักใหญ่เช่นกัน เพิ่งเล่าขมวดปมสั้น ๆ ไว้ “…มีแรงจูงใจ (ซ่อมให้) กลับมาใช้งานได้อีกครั้ง หรืออย่างน้อยตั้งโชว์ไว้” (จาก “ SLOW BAR” ) จริง ๆ แล้ว มีมากกว่านั้น
เริ่มต้นคล้าย ๆ กัน เมื่อมือจับ Moka pot ชำรุด จึงหันไปใช้อย่างอื่นมานานหลายปี ไม่แน่ใจว่าของยังเก็บไว้ไหม เป็นแรงบันดาลใจจากลอนดอนสู่กรุงเทพฯ อย่างแท้จริง เปิดฉากรื้อค้นขนานใหญ่ ใช้เวลาไปมากทีเดียว ในบ้านที่เพิ่งผ่านการซ่อมใหญ่ เกือบจะยอมแพ้ แต่ในที่สุดพบจนได้ (ภาพ 2) ตัดสินใจตามรอยอย่างไม่ลังเล ซ่อมง่าย ๆ ตามสไตล์ตนเอง (ภาพ 3) ขณะได้พบข้อมูลปีผลิตอย่างตื่นเต้น (ภาพ 4) พอให้สืบสาวเรื่องราววิถี “คอกาแฟ” คนหนึ่งซึ่งมีบางตอนขาดหายไปในช่วง 2 ทศวรรษ ผู้ซึ่งมี “เวลากาแฟ” ส่วนใหญ่ทำเองที่บ้าน ท่ามกลางกระแสวัฒนธรรมยุคสมัย สถาปนาขึ้นในสังคมไทย
2
3
4จากนั้น Moka pot จึงอยู่ในความสนใจเสมอมา ค่อย ๆ มองเห็นภาพความเชื่อมโยงระหว่าง เรื่องราวเคยเล่าหลายเรื่องอย่างผ่านเลย กับกระแสอันเชี่ยวกรากเป็นไปในปัจจุบัน “…เรื่องราวและร่องรอย เมื่อราวศตวรรษที่แล้ว เชื่อมโยงกับยุคปัจจุบัน …ผ่านความเคลื่อนไหวค่อนข้างคึกคัก ด้วยปรากฏการณ์ปรากฏโฉมร้านกาแฟเล็ก ๆ Slow Bar กับ Moka Pot ..” เพิ่งตั้งข้อสังเกตคร่าว ๆ ไว้ (จาก “SLOW BAR” เช่นกัน) ชวนให้อรรถาธิบายขยายมิติ
เมื่อ 4 ปีที่แล้ว …ตามถนนชนบทหมายเลข 4 ตัวในภาคอีสานเหนือ ผ่านชุนชนเล็กตามรายทาง ฉากหลังเป็นแนวเขาลดหลั่น พืชพันธุ์เขียวเข้มปกคลุมเป็นส่วนใหญ่ ดูใกล้ ๆ ทิวแถวสูงครึ้มเป็นป่ายางพารา ลดระดับลงมาคือสวนกาแฟ ริมทางโค้งซึ่งรถต้องชะลอ พบร้านกาแฟเล็กมาก ๆ ประหนึ่งเป็นเพิงริมทางกลมกลืนกับชุมชน บทสนทนากันอย่างเป็นกันเอง ด้วยตำนานกาแฟอีสานอย่างเป็นเรื่องเป็นราวและไม่คาดคิดจะมีขึ้น พร้อม ๆ กับเวลาที่ผ่านไปอย่างรวดเร็ว สำหรับผู้ทำและผู้ลิ้มลองกาแฟที่นั่น
อีก 2 ปีถัดมา… ตัดฉากจากอีสานเหนือซึ่งใกล้ทะเลที่สุด สู่เกาะภูเก็ตในช่วงปลายฤดูฝน ด้วยทำเลยอดเยี่ยม ริมเส้นทางเล็ก ๆ สงบ ๆ ด้านหนึ่งร่มรื่น อีกด้านมีวิวทะเลสุดสายตา ทอดไปตามหาดไม้ขาว ระหว่างทางเชื่อมโรงแรม 5 ดาวหลายแห่งซึ่งกระจุกตัวอยู่บริเวณนี้ จาก Marriott และ Anantara สู่ Renaissances และ SALA เป็นการพบเจออย่างบังเอิญ ระหว่างขับขี่จักรยานเล่น
มิติหนึ่ง มองเห็นธุรกิจโมเดลใหม่-เปิดท้าย (รถ) ตั้งร้านกาแฟ (เล็ก ๆ) แบบ slow bar กระแสที่น่าสนใจ เป็นภาพที่ตัดกันกับคาเฟ่สมัยใหม่ดาษดื่น อีกมิติหนึ่ง เป็นธุรกิจผุดขึ้นในกระบวนการปรับตัว เมื่อเผชิญ วิกฤตโควิด-19
ผู้เป็นทั้งเจ้าของและบาริสต้า เพิ่งออกจากงานโรงแรมที่ไม่มีงานให้ทำในช่วงวิกฤตการณ์ หันมาเปิดร้านกาแฟเล็ก ๆ เสริม แม้ภาวะอากาศไม่ค่อยเป็นใจ ไม่ทันไรฝนโปรยมาอีกแล้ว ลูกค้าปั่นจักรยานหนีฝนมายังโรงแรมที่พัก สักพักมีรถเล็ก ๆ ตามมาส่งกาแฟถึงที่ ไปภูเก็ตเที่ยวนั้นได้สัมผัสช่วงเวลาที่ดี กับผู้คน ผู้ผ่านร้อนหนาวอย่างไม่หวาดหวั่น (ภาพ 5-7)
5
6
7ทั้งฉากและเรื่องที่แตกต่างอย่างมากข้างต้น กลับมีบางสิ่งเหมือนกันไม่ทันได้คิดในเวลานั้น ครั้นกลับมาทบทวนความทรงจำ กับอีกมุมมองในภาพเก่าที่เก็บไว้ Moka pot คือชิ้นส่วนเดียวกัน ซ่อนอยู่ในวิถีชีวิตและงาน
เวลานี้ ไม่ว่าจะไปไหน มักมองเห็นมุมกาแฟเล็ก ๆ กับ Moka pot สไตล์ Bialetti แทรกอยู่ในหลาย ๆ ที่ (ภาพ 8) ไม่ว่า หน้าบ้าน ริมถนน ใต้ต้นไม้ใหญ่ ข้าง ๆ คาเฟ่สมัยใหม่อันหรูหรา ดูเหมือนว่ามีห่วงโซ่อุปทานหลากหลายอย่างน่าทึ่ง อยู่ไปในโลกโซเชียลอีกด้วย
–
วิรัตน์ แสงทองคำ คอลัมนิสต์ ธุรกิจอิสระ ด้วยวัตรปฏิบัติ 4 ทศวรรษกับผลงานนับพันชิ้น งานบางส่วนปรากฏใน https://viratts.wordpress.com/และ https://www.facebook.com/วิรัตน์-แสงทองคำ เบื้องหลังฉาก “เวลากาแฟ” ดำเนินไปเป็นกิจวัตร ด้วยเรื่องราวและความคิดที่แตกต่าง เพิ่งจะเปิดสู่วงกว้างครั้งแรก @Marketeer online
ติดตาม Marketeer ได้หลากหลายรูปแบบ