Trends / เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป ทั้งเทรนด์และทัศนคติในวงการต่าง ๆ ก็เปลี่ยนตาม จากฝ่ายที่เคยถูกมองว่าเป็นศัตรูถึงขั้นต้องหาทางกำจัด กลับกลายมาเป็นมิตรที่สามารถจับมือทำธุรกิจร่วมกันได้
หนึ่งในกรณีศึกษาสำคัญคือ Napster แพลตฟอร์มมิวสิกสตรีมมิ่งที่ถือกำเนิดขึ้นก่อนยุคของมัน และเคยถูกมองว่าเป็นภัยคุกคามต่ออุตสาหกรรมเพลง แต่ปรากฏว่าไม่เพียงรอดพ้นจากการถูกกำจัด ล่าสุดยังถูกซื้อไปพัฒนาเป็นแพลตฟอร์มที่เป็นมิตรกับทั้งวงการเพลง ศิลปิน และผู้ฟัง
//จุดเริ่มต้นของความเปลี่ยนแปลง//
ย้อนไปในปี 1997 ชอว์น แฟนนิ่ง วัย 17 ปี จากเมืองเบรกตัน รัฐแมสซาชูเซตส์ เริ่มสนใจการสร้างรายได้ผ่านอินเทอร์เน็ต หลังลุงของเขาซึ่งมีรายได้จากการเล่นหมากรุกออนไลน์ เสนอจะลงทุนให้ โดยแลกกับหุ้นในบริษัท
ในปีถัดมา แฟนนิ่งพัฒนาแนวคิดใหม่โดยเสนอให้ผู้ใช้งานสามารถ “เช่า” ฟังเพลงออนไลน์ คล้ายกับการเช่าม้วนวิดีโอหรือซีดี และเมื่อเขาได้พบกับ ชอน พาร์กเกอร์ ซึ่งมีแนวคิดคล้ายกัน ทั้งคู่จึงนำไอเดียไปเสนอแก่นักลงทุน และสามารถระดมทุนสำเร็จ
ปี 1999 พวกเขาร่วมกับเพื่อนอีกคนก่อตั้ง Napster และเปิดให้บริการแชร์ไฟล์เพลงแบบ MP3 ในราคาเพลงละ 1 ดอลลาร์ (ประมาณ 33 บาทตามค่าเงินปัจจุบัน)
//แรงต้านจากค่ายเพลง//
ในขณะนั้น แม้ค่ายเพลงยังทำรายได้มหาศาลจากยอดขายเทปและซีดี โดยเฉพาะซีดีที่สร้างรายได้ถึงปีละ 39,500 ล้านดอลลาร์ (ราว 1.3 ล้านล้านบาท) แต่พวกเขาก็เริ่มมองหาช่องทางสร้างรายได้ใหม่จากโลกออนไลน์ที่กำลังเติบโต
อย่างไรก็ตาม ในปี 2000 วงการเพลงต้องเผชิญจุดเปลี่ยน เมื่อ ลาร์ส อุลริช มือกลองวง Metallica ไม่พอใจอย่างมากที่เพลง I Disappear รั่วไหลและถูกแชร์ต่อกันอย่างกว้างขวางบน Napster
กรณีนี้ไม่ได้เกิดกับ Metallica เพียงรายเดียว ศิลปินอีกหลายคนประสบเหตุคล้ายกัน จนค่ายเพลงและศิลปินส่วนใหญ่เห็นพ้องว่า Napster คือภัยคุกคาม และร่วมกันฟ้องร้องจน Napster ต้องยุติการให้บริการและล้มละลายในปี 2001
//จากวิกฤตสู่ความจริงใหม่//
แม้จะถูกปิดตัว แต่กระแสการแชร์ไฟล์เพลงและการซื้อขายไฟล์ MP3 แบบผิดกฎหมายก็ระบาดอย่างหนัก เกิดเป็นวิกฤตเทปผี–ซีดีเถื่อน ทำให้ตลาดเทปและซีดีถูกลิขสิทธิ์ซบเซาต่อเนื่องนานกว่า 20 ปี และทั้งค่ายเพลง ศิลปิน และวงดนตรี ต้องเผชิญกับรายได้ที่หายไปมหาศาล
//การคืนชีพของชื่อ “Napster”//
หลังจากเงียบหายไปจากข่าวอยู่พักใหญ่ ปี 2002 Roxio บริษัทซอฟต์แวร์เข้าซื้อกิจการ Napster พร้อมสิทธิ์ในการใช้ชื่อ ต่อมาในปี 2011 Best Buy ห้างค้าปลีกเครื่องใช้ไฟฟ้า ซื้อ Napster ต่อไป หลังเล็งเห็นโอกาสในธุรกิจมิวสิกสตรีมมิ่ง
ในปี 2009 ซึ่งอยู่ในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน Spotify ก็ถือกำเนิดขึ้นที่สวีเดน โดยได้รับเงินลงทุนจากนักเทคโนโลยีหลายราย หนึ่งในนั้นคือ ชอน พาร์กเกอร์ ผู้ร่วมก่อตั้ง Napster ที่ต่อมาได้เป็นหนึ่งในบอร์ดบริหารของ Spotify ด้วย เพราะซีอีโอ เดเนียล เอก มองว่า Napster คือต้นแบบของการเปลี่ยนวงการเพลง
// เส้นทางใหม่บนโลกเสมือน //
Napster ยังคงถูกซื้อขายเปลี่ยนมืออีกหลายครั้ง ปี 2020 บริษัท Melody VR ที่ทำธุรกิจคอนเสิร์ตผ่านเทคโนโลยีเสมือนจริง เข้าซื้อ Napster จาก Best Buy และในปี 2022 Melody VR ก็ขายต่อให้กับ Algorand กลุ่มทุนจากวงการบล็อกเชน
ล่าสุด วันที่ 25 มีนาคม 2025 Infinite Reality บริษัทเทคโนโลยีสตาร์ตอัป ประกาศเข้าซื้อกิจการ Napster จาก Algorand ด้วยมูลค่า 207 ล้านดอลลาร์ (ประมาณ 7,023 ล้านบาท) โดยตั้งเป้าพัฒนา Napster ให้เป็นแพลตฟอร์มที่สนับสนุนศิลปินและคนฟังอย่างเป็นธรรม
แผนของ Infinite Reality คือให้แฟนเพลงสามารถเข้าชมคอนเสิร์ตของศิลปินที่ชื่นชอบได้ทั้งแบบเจอหน้าจริงและผ่านโลกเสมือน ขณะที่ศิลปินและค่ายเพลงจะได้รับส่วนแบ่งรายได้อย่างยุติธรรม
//สารที่สะท้อนจาก Napste //
ปัจจุบัน Napster มีอายุครบ 26 ปีแล้ว และชะตากรรมของแพลตฟอร์มนี้ก็สะท้อนความเปลี่ยนแปลงของโลกดนตรีไว้ได้อย่างน่าสนใจ ผ่านบทสรุป 3 ประการสำคัญ
จากศัตรูกลายเป็นพันธมิตร – Napster เคยถูกฟ้องว่าเป็นมิจฉาชีพ แต่วันนี้กลายเป็นพันธมิตรของศิลปินและค่ายเพลง
Metallica ฟังได้แล้ว – เพลงของ Metallica ที่เคยเป็นชนวนความขัดแย้ง วันนี้กลับฟังได้ปกติบน Napster และทุกแพลตฟอร์มสตรีมมิ่ง
เทปและซีดีกลับมา – จากสินค้าที่เคยซบเซา กลับกลายเป็นของสะสมในหมู่คนรุ่นใหม่ โดยเฉพาะกลุ่ม Gen Z
Napster อาจไม่ใช่ผู้ชนะในเชิงธุรกิจอย่างยิ่งใหญ่ แต่คือผู้จุดไฟให้วงการดนตรีเดินหน้าสู่ความเปลี่ยนแปลง และแม้จะถูกมองเป็นตัวร้ายในอดีต ทุกวันนี้มันกลับกลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนผ่าน — จากอุตสาหกรรมที่เคยตั้งกำแพง สู่โลกที่ศิลปิน ค่ายเพลง และแฟนเพลง เดินไปด้วยกันบนเส้นทางใหม่ของดนตรีดิจิทัล /theguardian, variety, wikipedia, hollywoodreporter
–