เวลากาแฟ โดย วิรัตน์ แสงทองคำ
“เวลากาแฟ” @บ้าน ประสบการณ์เฉพาะตัว สัมพันธ์กับสรรพสิ่งสำคัญ สะท้อนความเป็นปัจเจกอย่างยิ่ง
เป็น “เวลา” และ “เรื่องราว” ซึ่งไม่ผ่านเลย ทั้งต่อเนื่อง เชื่อมโยง ย้อนรอย และมีทางแยก อย่างบางเรื่องที่เคยเล่ามาบ้าง เมื่อมองผ่าน “สิ่งของ” จับต้องได้ ในความทรงจำมีความเป็นไป
มักจะเริ่มต้นอย่างนี้ จากเครื่องทำกาแฟไฟฟ้าพื้นๆ สู่เครื่องซับซ้อนทำเอสเปรสโซ่ (Espresso machine) ก่อนจะตกผลึกอีกด้าน จากซับซ้อนกลับย้อนไปสู่ความเรียบง่าย จากเครื่องทำกาแฟแรงดันไอน้ำ เรียกว่า Moka pot หรือ Stove–top สลับกับแบบแช่น้ำร้อน หรือ French press จนมาถึงอีกจังหวะหนึ่งซึ่งคลาสสิก ตามท่วงทำนอง “ดำเนินชีวิตให้ช้าลง และเรียบง่ายขึ้น” อีก กับกาแฟดริป หรือ Pour–over (จับประเด็นบางตอนในตอนแรก “เปิดฉาก”)
ทว่า “เวลากาแฟ @บ้าน” ที่ผ่านมา ที่ว่านั้น ยังตัดตอนขาดมิติสำคัญไปอย่างไม่น่าเชื่อ
ว่าด้วย “กาแฟ” ที่มาและความเป็นไป แม้เป็นเพียงเรื่องราวและเวลาของ “คอกาแฟ” คนคนหนึ่ง ทว่าก็ตั้งใจจะให้เป็น “จิ๊กซอว์” เล็กๆ พอจะปะติดปะต่อเป็นภาพบางมิติแห่งเศษเสี้ยววิถีชีวิตผู้คน
หากเป็นยุคเก่า หลายต่อหลายเรื่องราวคงเลือนหายไปกับเวลาที่ผ่านเลย ทว่ายุคแห่งสื่อสังคม หลายต่อหลายสิ่งอย่าง ยังคงอยู่ให้อ้างอิง
คุณมาร์ค (Mark Zuckerberg) เก็บเรื่องและภาพใครต่อใครไว้มากเหลือเกิน แม้ตนเอง ตั้งแต่ทศวรรษที่แล้ว แทบจะทันทีที่อยู่ใน Facebook เรื่องและเวลากาแฟได้ปรากฏอยู่อย่างปนเปในสื่อสังคมซึ่งเล็กและแคบของ “คอกาแฟ” คนหนึ่ง ด้วยภาพอ้างอิงอันน่าทึ่งซึ่งเคลื่อนไหว บอกเล่าเรื่องราวจากอดีตสู่ปัจจุบัน พอจะนำมาปรุงแต่งให้เข้าที่เข้าทางกับยุคสมัย
ภาพแรกๆ เปิดขึ้นในช่วงวิถีกาแฟเดินหน้าไปไกลพอสมควร ด้วยฉากหลัง “เวลากาแฟ” อันจำเจ ณ เชนคาเฟ่ยุคสมัยชื่อดัง กับบางครั้งบางคราวทำเองที่บ้าน จากกาแฟเมล็ดคั่วแล้วจากที่นั่น สู่ความพยายามแสวงหาความแตกต่างจากแหล่งทางเลือกอยู่บ้าง
ดังภาพ “ของฝากจาก New Zealand” (ภาพ 1-2 ปี 2554) กาแฟ Organic และ Fair trade ในกระแสใหม่ ซึ่งได้รับความสนใจจากหน่วยงานดูแลผู้บริโภค (Consumer NZ) ด้วย หาซื้อได้ค่อนข้างง่าย อย่างห้างสรรพสินค้าเก่าแก่ Farmers-หากอยู่เมืองไทย ชื่อนี้คงให้อารมณ์และจินตนาการที่แตกต่าง
เป็นเหตุอันควรซึ่งประจวบเหมาะ บุตรคนเล็กกำลังศึกษา ณ โรงเรียนมัธยมที่นั่น ผู้ซึ่งได้รับออร์เดอร์จากกรุงเทพฯ อย่างไม่ขาด ให้ซื้อหากาแฟ@ Auckland หอบมาในช่วงปิดเทอมกลับมาเยี่ยมบ้าน
อันที่จริงเรื่องราวกาแฟ@ New Zealand มีร่องรอยและแรงกระตุ้นจากเรื่องเคยเล่าเมื่อปี 2548 “…ร้านกาแฟ Robert Harris ว่ากันว่าเป็นภาพสะท้อนไลฟ์สไตล์ใหม่กีวี เชนร้านกาแฟนิวซีแลนด์บุคลิกใหม่เกิดขึ้นเป็นดอกเห็ด ในขณะที่การดื่มชาแบบอังกฤษดั้งเดิมคงซ่อนตัวอย่างเงียบๆ ในบ้าน… ผมสัมผัสบรรยากาศการต่อสู้ระหว่างร้านกาแฟท้องถิ่นกับเชนใหญ่ระดับโลกอย่าง Starbucks“ (อ้างจากเรื่อง “พาลูกไปเล่นสกี“ อ่านได้ที่ https://viratts.wordpress.com เคยตีพิมพ์ครั้งแรก-นิตยสารผู้จัดการ ตุลาคม 2548 )
ปัจจุบัน Robert Harris แห่ง New Zealand มีผลิตภัณฑ์กาแฟมากขึ้น ส่วนเครือข่ายร้านคงเดิมเช่นเมื่อ 15 ปีที่แล้ว ราว 40 แห่ง ขณะที่ Specialty coffee เติบโตขึ้น Starbucks กลับลดบทบาท เหลือเพียงครึ่งหนึ่ง ราวๆ 20 แห่ง
เรื่องราวทำนองเดียวกัน ถือเป็นวัตรปฏิบัติเวลาเดินทางท่องเที่ยวในต่างแดน โดยเฉพาะในที่ที่ซึ่งกาแฟมีเรื่องราว
แล้วตามมาอีกหลายภาพซึ่งตัดฉับสู่ฉากตอนใหม่อย่างทันใจ ความสนใจซึ่งตามหลังกระแสพุ่งสูง เริ่มมาจากภูดอยภาคเหนือ อย่าง “ดอยช้าง-ดอยตุง” ค่อยๆ เชื่อมโยง ดูหลากหลายและซับซ้อน ได้สะท้อนปรากฏการณ์อันคึกคัก กระแสกาแฟไทยยุคใหม่มาถึงอย่างแท้จริง
ไม่ว่าภาพกาแฟบนทางผ่าน (ภาพ 3 ปี 2555) จาก wawee coffee คาเฟ่ต้นกำเนิดเชียงใหม่ @ FN Outlet เขาใหญ่ (ปัจจุบันปิดตัวไปแล้ว) บางภาพมาจากงานแฟร์กาแฟ @กรุงเทพ (ภาพ 4 ปี 2555) มีเรื่องราวคนรุ่นที่ 3 แห่ง ไร่ชาระมิงค์ อยู่เบื้องหลังต้นกำเนิดกาแฟในไร่ชา ณ ดอยเชียงดาว เชียงใหม่ ไปจนภาพในที่ที่แตกต่าง (ภาพ 5 ปี 2557) ณ ไร่องุ่นเขาใหญ่ (PB Valley Khao Yai Winery) มีกาแฟวางขายคู่กับไวน์ ผลิตภัณฑ์ใหม่ซึ่งมาจากการทดลองปลูกกาแฟ ณ อีสานตอนล่าง
จากนั้นเรื่องราวตื่นเต้นจึงปะทุขึ้นอย่างไม่ขาดสาย ตามเส้นทางท่องเที่ยวภาคเหนือไม่ว่า ลำปาง เชียงใหม่ เชียงราย หรือน่าน เวลาผ่านทาง ผ่านไป มักมีผลิตภัณฑ์กาแฟติดมือมาด้วยเสมอ ผนวกกับแผนการซื้อหาจากออนไลน์เป็นไป อย่างสม่ำเสมอ จนแทบจะลืมผลิตภัณฑ์จากเชนคาเฟ่ชื่อดังนั้นไปเลย
“เวลากาแฟ@บ้าน” จึงมีมากขึ้นๆ เป็นลำดับ
เรื่องราวและเวลาว่าด้วยวิธีอันพิถีพิถัน มีพลังดึงดูดอันเป็นพลวัตอย่างไม่น่าเชื่อ จากกาแฟเมล็ดคั่วแล้วมาบดเองด้วยมือ จนถึงวิธีทำ (brew) เฉพาะตัวสู่ปลายทางนั้น ได้ย้อนรอยทวนกระแสสู่ต้นธารมากขึ้นๆ สู่กาแฟเมล็ดดิบ (Green coffee bean) กลายเป็นจุดตั้งต้นใหม่ บททดลองอันท้าทาย ได้เริ่มต้นขึ้นแล้ว อย่างน้อยก็ที่นี่ (โปรดชมคลิป “ขุนช่างเคี่ยน”)
เป็นไปได้ว่า อีกไม่นานเครื่องคั่วกาแฟขนาดเล็ก หลากดีไซน์ จะกลายเป็นของสามัญประจำบ้าน
–
วิรัตน์ แสงทองคำ คอลัมนิสต์ ธุรกิจอิสระ ด้วยวัตรปฏิบัติ 4 ทศวรรษกับผลงานนับพันชิ้น งานบางส่วนปรากฏใน https://viratts.wordpress.com/และ https://www.facebook.com/วิรัตน์-แสงทองคำ เบื้องหลังฉาก “เวลากาแฟ” ดำเนินไปเป็นกิจวัตร ด้วยเรื่องราวและความคิดที่แตกต่าง เพิ่งจะเปิดสู่วงกว้างครั้งแรก @Marketeer online