Trends / นับจากครึ่งหลังปี 2024 เป็นต้นมา ข้าว กลายเป็นข่าวใหญ่ในญี่ปุ่นที่ทั่วโลกต่างก็จับตามองแบบเอาใจช่วย เพราะปัจจัยลบมากมายทำให้ข้าวขาดแคลนและราคาแพงขึ้นอย่างมาก
ณ ขณะนั้นมีทั้งภาพและข้อมูลที่สะท้อนว่าสถานการณ์น่ากังวล เช่น ภาพชั้นขายข้าวตามห้างสรรพสินค้าแทบว่างเปล่าหลังผู้คนแห่ไปซื้อมาตุนไว้ และราคาข้าวแกงกะหรี่ที่สูงสุดในรอบเกือบ 10 ปี
ข้ามมาถึงปี 2025 แล้วแต่สถานการณ์ก็ยังไม่ดีขึ้น จนส่งผลให้ข้าวกลายเป็นของที่ชาวญี่ปุ่นพากันซื้อกลับมาด้วยเมื่อไปเที่ยว หรือแวะเกาหลีใต้ก่อนกลับบ้าน
แม้ต้องเสียเวลาขอใบอนุญาต ทำเอกสาร และตรวจสอบข้อมูลที่จำเป็นต่าง ๆ ตามกฎระเบียบข้อบังคับที่สนามบิน แต่จำนวนชาวญี่ปุ่นที่ซื้อข้าวหลายกิโลกรัมเมื่อมาเกาหลีใต้ก็มีมากขึ้น โดยเจ้าหน้าที่ในสนามบินอินชอนเผยว่า เฉพาะเมื่อมีนาคมที่ผ่านมาเดือนเดียว จำนวนชาวญี่ปุ่นที่ผ่านกระบวนการดังกล่าว เพิ่มจากช่วงนี้ของปี 2024 ถึง 20 เท่า
ขณะที่นักท่องหญิงวัยกลางคนชาวญี่ปุ่นที่เดินทางกลับมาจากฟิลิปปินส์ และแวะเปลี่ยนเครื่องบินที่เกาหลีใต้ กล่าวว่า ยอมเหนื่อยซื้อเหนื่อยยกข้าวเกาหลีใต้น้ำหนักรวม 9 กิโลกรัม และทำเอกสารที่สนามบิน เพราะตอนนี้ข้าวในญี่ปุ่นแพงมาก
โดยข้าวน้ำหนัก 10 กิโลกรัม ราคาขึ้นไปถึง 8,000 เยน (ราว 1,880 บาท) แล้ว แต่ที่เกาหลีใต้ราคาถูกกว่ามาก ราคาเพียง 3,000 เยน (ราว 705 บาท) เท่านั้น
ท่ามกลางข้อมูลว่าเมื่อมีนาคมที่ผ่านมา ราคาข้าวในญี่ปุ่นแพงขึ้นกว่ามีนาคมปี 2023 ถึง 92% โดยถือว่าแพงสุดตั้งแต่ปี 1971 หรือในรอบ 54 ปี
ญี่ปุ่นยังนำเข้าข้าวล็อตใหญ่จากเกาหลีใต้เป็นครั้งแรกในรอบ 25 ปีอีกด้วย โดยสื่อญี่ปุ่นและเกาหลีใต้รายงานตรงกันว่า ปริมาณนำเข้าข้าวจากเกาหลีใต้ของญี่ปุ่นจะเพิ่มขึ้น จนอีกไม่กี่เดือนข้างหน้าเพิ่มเป็นกว่า 20 ตัน โดยนอกจากเป็นการนำเข้าข้าวจากเกาหลีใต้เป็นครั้งแรกตั้งแต่ปี 1990 แล้ว ยังเป็นปริมาณนำเข้ามากสุดในกรอบเวลาเดียวกันอีกด้วย
สำหรับวิกฤตข้าวขาดแคลนในญี่ปุ่น มีที่มาจากหลายปัจจัย ทั้งภาวะโลกร้อนทำให้ปลูกและเก็บเกี่ยวข้าวได้น้อย คนรุ่นใหม่ที่น้อยอยู่แล้วจากอัตราการเกิดที่ต่ำไม่นิยมทำนา และชาวนาส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุที่ไม่กระฉับกระเฉง
ขณะเดียวกันข้าวปริมาณมหาศาลต้องกลายไปเป็นอาหารเมนูข้าวขึ้นชื่อของญี่ปุ่นเพื่อรองรับนักท่องเที่ยวที่ยังคงพากันเข้ามาในญี่ปุ่น จนนักท่องเที่ยวล้นเกิน (Overtourism) เป็นปัญหาที่กระทบไปยังทุกภาคส่วนของประเทศ
นอกจากนี้ ญี่ปุ่นยังจำกัดการนำเข้าข้าวเพื่อปกป้องเกษตรกรอีก และแม้รัฐบาลนำข้าวในคลังออกมาทยอยประมูลขายแล้วกระจายสู่ตลาดก็ยังไม่สามารถบรรเทาสถานการณ์ให้ดีขึ้นได้มากนัก
ดังนั้น จึงทำให้วิกฤตข้าวครั้งนี้ยังดำเนินต่อไป โดยทางคลี่คลายที่อาจจะได้เห็นกันจากนี้คือ ญี่ปุ่นต้องยอมลดกำแพงภาษีนำเข้าข้าวจากต่างประเทศ ดังที่เกาหลีใต้เริ่มกลายเป็นแหล่งนำเข้าข้าวของญี่ปุ่น
แต่เรื่องนี้ยังมีอีกประเด็นที่ต้องจับตามอง เพราะสหรัฐฯ อาจใช้โอกาสที่ญี่ปุ่นกำลังขาดแคลนข้าว บีบให้นำเข้าข้าวล็อตใหญ่ แลกกับลดกำแพงภาษีสินค้านำเข้าญี่ปุ่น ซึ่งหากเป็นไปตามนี้ ข้าวสหรัฐฯ อาจทะลักเข้าญี่ปุ่น
เรื่องนี้มีความเป็นไปได้ โดย นายกรัฐมนตรี ชิเกรุ อิชิบะ ของญี่ปุ่น กล่าวว่า แม้รัฐบาลยังพยายามเต็มที่ในการปกป้องชาวนาในประเทศ แต่ด้วยสถานการณ์ที่เป็นอยู่ทำให้ต้องทบทวนว่าจะบริหารจัดการอย่างไร/koreatimes, theguardian, thestar
–