เวลากาแฟ โดย วิรัตน์ แสงทองคำ
เวลากาแฟช่างโลดแล่น จากยุคเก่าสู่ยุคสมัย จากปลายทางแห่งเมืองศิวิไลซ์ ย้อนกลับไปสู่ต้นธารทวีปห่างไกล และแล้วมาถึงจนได้ ชุมชนเล็กๆ ท่ามกลางดอยสูง ภาคเหนือของไทย
“บ้านแม่กำปอง—ชุมชนเล็กๆอายุประมาณ 200 ปี ท่ามกลางหุบเขาสูงชัน เลาะเลี้ยวไปตามสายน้ำตก กลายเป็นลำธารทอดยาวไหลริน ส่งเสียงซัดซ่าอย่างไม่ขาดสายประหนึ่งชีพจรชีวิต ชุมชนซึ่งมีเสน่ห์ล้นเหลือ ก่อเกิดและสัมพันธ์อย่างแยกไม่ออกกับการบุกเบิกเปิดพื้นที่ปลูกชาอัสสัม(เมี้ยง)มาช้านาน แต่ช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา กำลังเคลื่อนผสมผสานสู่ชุมชนกาแฟอย่างกระตือรือร้น” นั่นคือภาพกับความคิดซึ่งปรากฏ(เคยเสนอในหมู่มิตรกลุ่มเล็กๆแห่งสื่อสังคม) เมื่อผมมีโอกาสได้เดินทางไปสัมผัสชุมชนแห่งนี้
บ้านแม่กำปอง ซ่อนตัวอยู่ชายขอบอำเภอแม่ออน จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีด้านตะวันออกจรดกับอำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง ชุมชนซึ่งห่างจากตัวเมืองเชียงใหม่ไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ประมาณ 50 กิโลเมตร เส้นทางผู้มาเยือนจึงมักตั้งต้นจากที่นั่น ไม่ว่าผ่านมาทางอำเภอสันกำแพง หรือผ่านอำเภอดอยสะเก็ด
ขณะที่ผมเลือกเส้นทางที่แตกต่าง ดูเหมือนจะท้าทายกว่า ลัดเลาะมาตามเส้นทางวกวน ผ่านเทือกเขาสูงสลับซับซ้อน ผ่านเส้นทางน่าชม ผ่านแหล่งท่องเที่ยวที่ตื่นตา จากอุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน สู่บ้านป่าเหมี้ยงซึ่งมีลานดอกเสี้ยวบานหน้าหนาว ในเขตอำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง ก่อนจะมาถึง กิ่วฝิ่น ยอดดอยสูง แหล่งชมวิว ชมพระอาทิตย์ขึ้น อยู่ในเขตรอยต่อลำปาง-เชียงใหม่ จากจุดนั้นสู่เส้นทางลงเขาชันตลอดทางไม่ถึง 3 กิโลเมตร ก็บรรลุจุดหมาย-บ้านแม่กำปอง
บ้านแม่กำปอง มักคลาคล่ำด้วยนักท่องเที่ยวในช่วงวันหยุดและเทศกาลโดยเฉพาะช่วงปลายปี-ต้นปี ภาพรถลากวักไขว่ กลายเป็นภาวะจราจรติดขัดเกิดขึ้นอยู่เนื่องๆ
เสน่ห์อันล้นเหลือของบ้านแม่กำปอง คือเสน่ห์ชุมชนเก่าพยายามรักษาไว้อย่างทะนุถนอมโดยผู้คนท้องถิ่นเอง เสน่ห์บ้านเรือนไม้ดั้งเดิม บุคลิกเฉพาะชุมชน ซึ่งปรับบทบาทเป็นโฮมสเตย์อย่างแยบยล เสน่ห์แห่งชุมชน ดูเร้าใจยิ่งขึ้นๆ ช่วงเวลาเพียงกว่าทศวรรษ กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ และวัฒนธรรมอันเบ่งบาน บางขณะพองตัวเกินไปบ้าง เริ่มต้นอย่างง่ายๆ เงียบๆ จากนักท่องเที่ยวต่างชาติกลุ่มเล็กๆผู้แผ้วทาง ก่อนจะมาเป็นขบวนคนหนุ่มสาวชาวไทย ผู้เติบโตในเมืองใหญ่ เมืองทันสมัย ดูช่างพิศมัยกับช่วงจังหวะชีวิตสั้นๆ แสวงหาวิถีและวัฒนธรรมซึ่งย้อนกลับไปในรุ่น (generation) ก่อน
เชื่อว่าในนั้น คงมีอีกบางสิ่งบางอย่างที่แตกต่าง อย่างผสมผสานกัน
บ้านแม่กำปอง ทอดตัวตามลำน้ำใสสะอาด ซ่อนตัวอยู่ในหุบเขา บนพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเลมากกว่า 1,300 เมตรสภาพแวดล้อมและระบบนิเวศน์อันเหมาะสม ด้วยอากาศเย็นตลอดทั้งปี ย่อมเป็นแหล่งเพาะปลูกชั้นดีของกาแฟพันธุ์อาราบิก้า พื้นที่และจังหวะเวลานั้น กลายเป็นฉากหลังซ่อนตัว มิได้ดำเนินไปอย่างเร่งรีบ ตลอดช่วง 2 ทศวรรษที่ผ่านมา
ภาพ 1 -2- 3 : ร้านกาแฟหลายแห่งในหมู่บ้าน
ขณะที่หน้าฉากอันกลมกลืน ประหนึ่งเป็นแลนด์มาร์ก ปรากฏด้วยสัญลักษณ์อยู่ทั่วไป เชื้อเชิญนักท่องเที่ยวผู้เชื่อมโยงกับ“เวลากาแฟ” แห่งยุคสมัย(ภาพ1 -2- 3) ร้านกาแฟบางแห่งอยู่สุดทางหมู่บ้าน ประหนึ่งตอนรับผู้มาเยือนจากกิ่วฝิ่น(อย่างผม) ร้านธรรมดาเข้ากับธรรมชาติ- ชมนก ชมไม้ (ภาพ4-5) บนริมทาง เชิงเขา มีระเบียงเปิดกว้าง มองออกไปไกลระหว่างหุบเขา มองเห็นชุมชนบ้านแม่กำปองบางส่วนอยู่ด้านล่าง ประหนึ่งเป็นการเปิดฉาก (orientation) สร้างความสนใจ
ภาพ 4-5 : ร้านชมนก ชมไม้
บางร้านอยู่ติดริมลำธาร สามารถเดินลงมานั่งแช่เท้าในน้ำเย็นฉ่ำได้ด้วย – ร้านกาแฟ ลุงปุ๊ดป้าเป็ง(ภาพ6) ชื่อไม่เพียงสะท้อนเรื่องราวท้องถิ่นอันคลาสสิก หากอยู่ในบ้านเก่า บ้านไม้งานฝีมือ กลายเป็นฉากหลังบุคลิกเฉพาะ บ่งบอกหมุดหมายในภาพถ่ายผู้มาเยือน
ภาพ 6 : ร้านกาแฟ ลุงปุ๊ดป้าเป็ง
หากสังเกตดีๆ จะพบแปลงเพาะปลูกกาแฟเล็กๆ กระจาย เป็นหย่อมๆ แทรกตัวในหมู่บ้าน(ภาพ7) เหมือน “ภาพตัวอย่าง” ชุมชนซึ่งสัมพันธ์กับวิถีกาแฟอย่างลึกซึ้ง เป็นทั้งฉากหลังอันกลมกลืนกับโฮมสเตย์(ภาพ8) หรือสวนและภูมิทัศน์ร้านกาแฟ(ภาพ9) ไม่เพียงเท่านั้น ยังปรากฏร่องรอยและแบบแผน ว่าด้วยการค้าและกระบวนการทำกาแฟชุมชนทั้งวงจร(ภาพ10-11)
ภาพ 7 : แปลงปลูกกาแฟเล็กๆ ที่แทรกตัวในหมู่บ้าน
ภาพ 8 : ต้นกาแฟข้างโฮมสเตย์
ภาพ 9
ภาพ 10 – 11 : วงจรกาแฟในหมู่บ้าน
บ้านแม่กำปอง ชุมชนซึ่งสัมพันธ์กับ “เวลากาแฟ” อย่างน่าทึ่ง ทั้งผสมผสานบุคลิกอย่างกลมกลืน และเป็นที่ๆ เชื่อมต่อจากต้นธารสู่ปลายทาง
อ่าน “เวลากาแฟ” ก่อนหน้านี้ : เปิดฉาก / ยุคสมัย Espresso / ดื่มด่ำ ประสบการณ์เอ็กซ์คลูซีฟ
วิรัตน์ แสงทองคำ คอลัมนิสต์ธุรกิจ ด้วยวัตรปฏิบัติเกือบ 4ทศวรรษ เสนอมุมมองอย่างที่เคยเป็นมาใน“ประชาชาติธุรกิจ” และพยายามเชื่อมโยงธุรกิจเข้ากับสังคมวงกว้างใน”มติชนสุดสัปดาห์” ขณะที่หลังฉากนั้น มี”เวลากาแฟ” อย่างเงียบๆ เวลาซึ่งเพิ่งเปิดสู่วงกว้างครั้งแรกที่นี่ @Maketeer Online
ติดตาม Marketeer ได้หลากหลายรูปแบบ